قوانین جدید ارث و تقسیم ترکه | راهنمای کامل ۱۴۰۴
⚖️ قوانین جدید ارث و تقسیم ترکه
ارث و تقسیم ترکه یکی از موضوعات مهم حقوقی در ایران است که همواره با تغییرات و اصلاحات قانونی همراه بوده است. آشنایی با قوانین جدید ارث و تقسیم ترکه میتواند از بروز اختلافات خانوادگی و مشکلات حقوقی جلوگیری کند.
آنچه در این مقاله می خوانید
📌 ارث چیست و چه کسانی از آن بهرهمند میشوند؟
ارث به معنای انتقال داراییها، حقوق و دیون فرد پس از فوت به وراث قانونی او است.
طبق قانون مدنی ایران، وارثان بر اساس نسبت خویشاوندی و طبقهبندی مشخص میشوند.
🔹 طبقات ارث
- طبقه اول: فرزندان، پدر، مادر و همسر متوفی
- طبقه دوم: اجداد، برادران، خواهران و فرزندان آنان
- طبقه سوم: عموها، عمهها، داییها، خالهها و فرزندان آنها
⚠️ اگر در طبقه اول حتی یک وارث وجود داشته باشد، نوبت به طبقه دوم و سوم نمیرسد.
🏛️ قوانین جدید تقسیم ترکه
با اصلاحات اخیر در قوانین ارث، چند نکته مهم تغییر کرده است:
🔹 سهم همسر
- زن از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول ارث میبرد.
- طبق قوانین جدید، سهم زن در بعضی موارد افزایش یافته و شفافتر بیان شده است.
🔹 سهم فرزندان
- پسر دو برابر دختر ارث میبرد (اصل کلی همچنان باقی است).
- اما در صورت توافق بین وراث، امکان تقسیم برابر نیز وجود دارد.
🔹 دیون و بدهیها
پیش از تقسیم ارث، تمامی بدهیها و هزینههای کفن و دفن متوفی باید از دارایی او پرداخت شود.
⚖️ مراحل قانونی تقسیم ترکه
📝 مرحله اول: گواهی انحصار وراثت
- اخذ گواهی از شورای حل اختلاف برای تعیین وراث قانونی
🏦 مرحله دوم: پرداخت بدهیها و وصایا
- بدهیهای متوفی
- وصیتنامه (حداکثر تا یکسوم اموال معتبر است)
📂 مرحله سوم: تقسیم اموال بین وراث
- با توافق یا از طریق دادگاه
🔹 نکات مهم و بهروز در ارث
ارث زوجه (زن متوفی)
طبق اصلاحیه قانون مدنی (مصوب ۱۳۹۲)، زن از اموال غیرمنقول شوهر (مثل زمین و ملک) هم ارث میبرد.
قبل از این اصلاحیه، زن فقط از قیمت اموال غیرمنقول (نه خودِ زمین) سهم میبرد.
ارث زوجه (شوهر متوفی)
مرد همچنان از تمام اموال زن ارث میبرد (منقول و غیرمنقول).
ارث در صورت وجود فرزند
اگر متوفی فرزند داشته باشد، سهم همسر کمتر میشود:
سهم زن از یکهشتم (در صورت وجود فرزند)
سهم مرد از یکچهارم (در صورت وجود فرزند)
ارث مادر و پدر متوفی
اگر فرزند وجود داشته باشد، سهم هر یک از پدر و مادر یکششم است.
اگر فرزند نباشد: سهم مادر یکسوم و باقی برای پدر است.
ارث نوهها (فرزندانِ فرزند فوتشده)
اگر فرزندِ متوفی پیش از او فوت کرده باشد، نوهها به جای والد خود ارث میبرند (قاعدهی “نَسَب با واسطه”).
ارث برادر و خواهر
فقط در صورتی ارث میبرند که متوفی فرزند و پدر و مادر نداشته باشد.
وصیت و سهمالارث
هر شخص فقط میتواند تا یکسوم اموالش را وصیت کند (مازاد بر آن، فقط با اجازهی ورثه قابل اجراست).
دیون و بدهیها
قبل از تقسیم ارث، باید بدهیها، مهریهی همسر، و وصیت (تا یکسوم) پرداخت شود.
👉 بنابراین یکی از مهمترین تغییرات سهمالارث زن از زمین و ملک است که از ۱۳۹۲ به بعد اصلاح شد و الان زن هم از عینِ اموال غیرمنقول ارث میبرد، نه فقط از قیمت آن.

🏛️ تفاوتهای مهم در قوانین جدید
نقش زنان در ارث:
- طبق قوانین جدید، حقوق زنان نسبت به گذشته شفافتر و در برخی موارد تقویت شده است.
ارث بردن از اموال غیرمنقول
- همسر اکنون از ارزش اموال غیرمنقول (مثل خانه یا زمین) سهم میبرد، حتی اگر مالکیت مستقیم به او منتقل نشود.
ارث افراد غایب یا مجهولالمکان
- اگر وارثی در قید حیات باشد ولی محل او نامعلوم باشد، دادگاه سهم او را تا زمان مشخصشدن وضعیت نگه میدارد.
📊 جدول خلاصه تقسیم ارث در قوانین جدید
وارث | سهم در حالت وجود فرزند | سهم در حالت نبود فرزند |
همسر (زن) | 1/8 از اموال | 1/4 از اموال |
همسر (شوهر) | 1/4 از اموال | 1/2 از اموال |
پسر | دو برابر دختر | دو برابر دختر |
پدر و مادر | هرکدام 1/6 | هرکدام 1/3 (در نبود فرزند) |
✅ جمعبندی
قوانین جدید ارث و تقسیم ترکه در ایران با هدف کاهش اختلافات خانوادگی، شفافسازی سهم همسر و حمایت بیشتر از حقوق وراث اصلاح شدهاند.
آشنایی با این قوانین و رعایت مراحل قانونی تقسیم ترکه میتواند مسیر انتقال داراییها را آسانتر و منصفانهتر سازد.
🔹 چرا مهدیس صابری انتخاب درستی برای شماست؟
پایه یک دادگستری: مجرب و مورد تأیید کانون وکلای دادگستری
تخصصی در حوزه خانواده و قراردادها
تعهد و دقت در رسیدگی به پروندهها
دسترسی آسان از طریق مشاوره تلفنی یا حضوری در تهران
🔹 تماس با ما
برای دریافت وقت مشاوره یا ارجاع پرونده، میتوانید از طریق راههای زیر اقدام کنید:
📞 شماره تماس: ۰۹۱۲۰۵۱۷۱۰۷
📍 مکان دفتر: تهران، فرمانیه، چهارراه فرمانیه، ساختمان برند سنتر، طبقه ۶، واحد ۶۲ – موسسه حقوقی اعتماد اندیشه
🕘 ساعات مشاوره: همهروزه به جز ایام تعطیل، با تعیین وقت قبلی
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در خصوص قوانین هستید، میتوانید به بخشهای دیگر سایت من مراجعه کرده و اطلاعات کاملتری را دریافت کنید.
برای مطالعه مقالات مرتبط سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در اینجا را کلیک کنید.
برای ورود به درگاه ملی قوه قضاییه اینجا را کلیک کنید.
سوالات متداول
✅ آیا زن از ملک و زمین هم ارث میبرد؟
بله، طبق قوانین جدید، زن از قیمت ملک یا زمین ارث میبرد؛ هرچند مالکیت مستقیم زمین منتقل نمیشود.
✅ آیا امکان تقسیم ارث به صورت توافقی وجود دارد؟
بله، وراث میتوانند با تنظیم تقسیمنامه رسمی در دفترخانه، ارث را بدون مراجعه به دادگاه تقسیم کنند.
✅ وصیتنامه تا چه میزان معتبر است؟
وصیت فقط تا یکسوم اموال نافذ است و بیشتر از آن نیاز به رضایت وراث دارد.
✅ آیا مالیات بر ارث هنوز وجود دارد؟
بله، وراث موظفاند پیش از انتقال رسمی اموال، مالیات بر ارث را پرداخت کنند.